Polski system podatkowy a prawo podatkowe
Czym jest system podatkowy w Polsce?
System podatkowy w najprostszym skrócie to ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Zasięgiem działania obejmuje on zarówno przepisy prawne dotyczące podatków, jak i całą strukturę podmiotów pobierających i płacących podatki (także te ustalające ich wysokość i warunki płatności). Podatki stanowią główne źródło finansowania zadań i potrzeb publicznych. Prawidłowe funkcjonowanie systemu podatkowego ma więc ogromny wpływ nie tylko na realizację zadań publicznych, ale również na rozwój kraju oraz sytuację jego obywateli.
Do podstawowych czynników kształtujących system podatkowy w Polsce zaliczamy te ekonomiczne, zewnętrzne (np. koniunktura gospodarcza na świecie) oraz wewnętrzne (sytuacja społeczna i gospodarcza w kraju, ustrój polityczny, rola i zakres władzy państwowej).
Podstawy prawne nakładania obowiązków podatkowych w Polsce wraz z wszelkimi regulacjami prawnymi i klasyfikacją podatników (od 17 października 1997 roku) określa Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Na polski system podatkowy składa się dwanaście tytułów podatkowych. Każdy z nich objęty jest materialnym, szczególnym prawem podatkowym.
Pojęcie podatku oznacza publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa powiatu lub gminy (dowiesz się o tym więcej w tym miejscu). Wynika ono z ustawy podatkowej, a przepisy te dotyczą również opłat i innych nieopodatkowanych należności budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Zarówno część materialną ogólną, jak i proceduralną polskiego prawa podatkowego regulują odpowiednie przepisy ordynacji podatkowej.
Prawo a podatki – jak interpretować?
Prawo podatkowe jest jedną z podgałęzi prawa finansowego. Zakresem swojego działania obejmuje ogół przepisów regulujących zasady powstawania, ustalania oraz wygasania zobowiązań podatkowych. Ponadto zajmuje się obowiązkami podatników, płatników oraz inkasentów poszczególnych rodzajów podatków. Stanowi również o obowiązujących procedurach, które powinny być przestrzegane przez organy podatkowe i strony w trakcie postępowania podatkowego oraz wykonywania innych czynności zmierzających do ustalenia wysokości i poboru podatku.
W Polsce prawo podatkowe działa w oparciu o Konstytucję RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku oraz odpowiednie przepisy wykonawcze i ustawy podatkowe wydane na jej podstawie. Stanowi ona iż każdy obywatel zobowiązany jest do ponoszenia ciężaru świadczeń publicznych (między innymi podatków), określonych w ustawie podatkowej. Ustawami podatkowymi są ordynacja podatkowa oraz ustawy materialnego prawa podatkowego regulujące wszelkie prawa i obowiązku podmiotów podatkowych w zakresie poszczególnych rodzajów podatków.
Prawo skarbowe jest natomiast specjalnym działem prawa karnego. Zawiera ono przepisy regulujące odpowiedzialność osób fizycznych za przestępstwa i wykroczenia skarbowe, działające na szkodę interesów finansowych państwa. Karne prawo skarbowe składa się z trzech podstawowych części: prawo karne skarbowe materialne, prawo karne skarbowe procesowe oraz prawo karne skarbowe wykonawcze.
Mimo swej odrębności, prawo skarbowe w swoim działaniu i zastosowaniu wykazuje sporo zbieżności z prawem karnym powszechnym. Dość często odwołuje się do jego instytucji, co najczęściej da się zauważyć w części procesowej.